Seminar schadevergoedingsregelingen voor slachtoffers van seksueel geweld 

Op donderdag 19 augustus 2021 verzorgden Nieke Elbers en Christiaan Ruppert een online seminar waarin zij hun onderzoeksuitkomsten over schadevergoeding voor slachtoffers van seksueel geweld presenteerden. 

Nieke Elbers (onderzoeker bij de VU en het NSCR) deelt de uitkomsten van het Europese project FAIRCOM. In dit tweejarige, onlangs afgeronde project, is bij deelnemende Europese lidstaten onderzocht in hoeverre slachtoffers van seksueel geweld toegang hebben tot het recht, en in welke mate schadevergoedingsregelingen voor deze slachtoffers fair and appropriate zijn. 

Ondanks dat een schadevergoeding geen primaire behoefte van slachtoffers betreft, is het wel van belang voor een gevoel van erkenning, genoegdoening en empowerment bij het slachtoffer. Maar ook meer praktisch biedt een schadevergoeding een tegemoetkoming in de onkosten die een slachtoffer gemaakt heeft. In het project wordt er ook wel gesproken over ‘money justice’ (Daly & Davies, 2021) en wordt benadrukt dat een schadevergoeding een fundamenteel right to justice zou moeten zijn. 

Van dat laatste is echter niet altijd sprake. Binnen verschillende Europese lidstaten blijken regelingen omtrent schadevergoeding voor slachtoffers van seksueel geweld erg te verschillen. Dit is met name het geval in de Zuid-Europese lidstaten. Er zijn allereerst verschillende beperkingen in de toegang tot het recht voor deze slachtoffers. Daarnaast blijkt dat wanneer het slachtoffer wel een schadevergoeding krijgt toegewezen, deze vaak minder bedraagt dan het door het Europese Hof bepaalde minimum van €4800,-. Tevens blijkt dat de daadwerkelijke uitbetaling van deze schadevergoeding ook problematisch is, wegens het ontbreken van een centraal justitieel incassobureau zoals dat in Nederland het geval is. Ondanks Europese regelgeving is de toegang tot en de hoogte van schadevergoeding voor slachtoffer van seksueel geweld onrechtvaardig te noemen. Kortom, schadevergoedingsregelingen zijn niet altijd fair and appropriate. Het FAIRCOM project heeft bij de deelnemende lidstaten bewustwording gecreëerd over hun gebreken op dit gebied. 

Hoewel Nederland op het gebied van de schadevergoedingsregeling voor slachtoffers van seksueel geweld als best practice aangemerkt zou kunnen worden, met name door de het aantal aanvragen, de hoogte van de toekenningen en de daadwerkelijke uitkering ervan hoge aantallen/percentages kent, worden er ook enkele kritiekpunten gerapporteerd. Hierbij wordt onder andere de lange tijd die de afwikkeling van het schadevergoedingsproces in beslag neemt en de hoge bewijslast voor schade genoemd.  

Christiaan Ruppert (gastonderzoeker bij het NSCR) deelt zijn onderzoeksresultaten met betrekking tot een studie naar collectieve schadevergoedingsregelingen. De schadevergoedingen voor slachtoffers van (seksueel) misbruik binnen de rooms-katholieke kerk (commissie Deetman, 2011) en binnen jeugdzorg/de staat (commissie Samson, 2012/De Winter, 2019) komen aan bod. Het onderzoek bracht in kaart wat de schadevergoedingsregelingen behelsde, wat de onderlinge verschillen waren, en wat de ervaringen van de slachtoffers tot nu toe waren. Zelf was hij secretaris van commissie Samson en commissie De Winter. 

Het gehanteerde beoordelingskader voor deze regelingen bestond uit de mate van (ervaren) restitutie, compensatie (van materiële en immateriële schade) en erkenning voor het slachtoffer (excuses en genoegdoening). De belangrijkste lessen die uit dit onderzoek kunnen worden getrokken hebben enerzijds betrekking op erkenning van het slachtoffer. Zo wordt geadviseerd om erkenning van slachtoffers meer aandacht te geven in dergelijke regelingen, in plaats van enkel te focussen op de uitkering van compensatie zelf. Zo spreekt een deelnemer: “met geld alleen ben je er niet.” Bovendien, en aan voorgaande gerelateerd, zouden slachtoffers meer en meteen moeten worden betrokken bij het gehele schadevergoedingsproces.