Achtergrond promotieonderzoek
In de afgelopen jaren zijn er in de gehele strafrechtketen veranderingen doorgevoerd om slachtoffers van misdrijven beter te beschermen. Een belangrijke beschermingsmaatregel zijn strafrechtelijke contact-, locatie- en gebiedsverboden (vanaf hier ‘verboden’ genoemd). In de afgelopen jaren werden de wettelijke mogelijkheden om een dergelijk verbod op te leggen uitgebreid en is het aantal opleggingen toegenomen. In 2019 heeft onderzoeker Irma Cleven samen met collega’s in opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid het eerste onderzoek afgerond naar de naleving en handhaving van dergelijke verboden in Nederland. Daaruit bleek onder andere dat meer dan de helft van de slachtoffers die beschermd worden door een verbod zich niet veiliger voelt door het verbod. Dat is veel.
Onderzoeksvragen en methode
Daarom startte Irma Cleven in september 2018 een verdiepend promotieonderzoek naar ervaringen van slachtoffers met deze verboden. Daarin werden twee hoofdvragen onderzocht:
Wat betekent je ‘empowered’ voelen door een verbod?
Hoe en wanneer dragen verboden bij aan ‘empowerment’?
Dit werd onderzocht vanuit een zogenaamd ‘empowerment perspectief’. ‘Empowerment’ wordt gezien als het sleutelmechanisme dat verklaart hoe een interventie, zoals een verbod, veiligheid en welzijn vergroot. Een empowerment perspectief is geschikt omdat het slachtoffer een belangrijke rol speelt in het creëren van hun eigen veiligheid via een verbod. Die moet immers schendingen signaleren en melden bij de politie, en dat binnen de eerder beschreven soms complexe dynamiek van partnergeweld.
Om de hoofdvragen te onderzoeken werd er een literatuurstudie uitgevoerd naar ervaringen van slachtoffers met verboden en is er een vragenlijst geanalyseerd die was ingevuld door 101 slachtoffers die beschermd werden door een verbod. Tot slot zijn er tussen 2020-2022 interviews afgenomen met in totaal 20 slachtoffers van (ex-)partnergeweld die beschermd werden door een verbod en 23 maatschappelijk werkers die slachtoffers ondersteunen.
Bevindingen
Het onderzoek biedt inzicht in wat belangrijk is in de ondersteuning van slachtoffers die beschermd worden door een verbod. De bevindingen bieden duidelijke aanknopingspunten voor het verbeteren van de ondersteuning door politie en social workers, zodat een groter aantal slachtoffers zich veiliger, meer vrij en meer verbonden met de maatschappij zal voelen.
Het volledige rapport inclusief samenvatting is te vinden op de website van de Erasmus Universiteit Rotterdam: https://pure.eur.nl/en/publications/penal-protection-orders-and-ex-partner-violence-unravelling-when-
Publicaties n.a.v. dit promotieonderzoek
Cleven, I.W.M., Fischer, T., & Struijk, S. (Under revision). Beyond deterrence: A scoping review of how protection orders in intimate partner violence ‘work’. International Review of Victimology.
Cleven, I. (2025). Penal protection orders and (ex-)partner violence: Unravelling when and how survivors feel ’empowered’. [Doctoral Thesis, Erasmus University Rotterdam].
Cleven, I. W. (2024). Penal Protection Orders and Intimate Partner Violence in the Netherlands: An Application of the Empowerment Process Model. Violence Against Women, 10778012241279108.
Cleven, I.W.M. (2023). Slachtoffers van partnergeweld over strafrechtelijke contact-, locatie- en gebiedsverboden, PROCES, p. 43-45.
Cleven, I.W.M. (2021). Ruled by Fear or Safety-Related Empowerment: The Experience and Meaning of Penal Protection Orders in Intimate Partner Violence in the Netherlands. Erasmus Law Review, 14, 107.
Cleven, I., Fischer, T., & Struijk, S. (2020). In het belang van het slachtoffer. De bijdrage van strafrechtelijke contact-, locatie-en gebiedsverboden aan de veiligheidsbeleving van slachtoffers van geweldsdelicten en stalking. Tijdschrift voor Criminologie, 62, 11-33.