Op 24 september 2021 kwam een groep academici en professionals op de Sterrewacht bijeen om het te hebben over cultuur, victimologie, slachtofferschap, en hoe we dit moeten invullen.
De dag begon met een korte presentatie van Prof Dr Mr Maarten Kunst, waarin hij het belang van onderzoek naar de belevingswereld van slachtoffers benadrukte. Hierna volgden presentaties van Dr Martin Hoondert (Tilburg) en Dr Bas van Stokkom (Radboud).
Dr Martin Hoondert stond onder andere stil bij een aantal verschillende bomaanslagen in 2015, waarbij alleen de aanslag op de nachtclub Bataclan in Parijs uiteindelijk wereldwijde aandacht kreeg. Dit roept vragen op over wie er, door de maatschappij, worden gezien als het waard om over te rouwen – en wie niet. Dit is het concept ‘grievability’, en die grievability is cultureel bepaald.
Dr Bas van Stokkom sprak onder andere over het feit dat slachtofferschap en daderschap vaak samenvallen, onder andere omdat slachtoffers en daders van een delict zich toch ook vaak in dezelfde sociale lagen bewegen. Slachtofferschap is ook, uiteindelijk, een resultaat van verschillende maatschappelijke processen waarbij mensen tot slachtoffer gelabeld worden. Dit is ook omdat slachtofferschap politiek ‘gebruikt’ kan worden om een bepaalde agenda te bevorderen.
De tweede helft van de ochtend bestond uit een zeer levendige discussie, waarbij een aantal belangrijke onderwerpen aan bod kwamen. Kern van deze discussie vormde de vraag hoe de verschillende deelnemers aan deze bijeenkomst het concept ‘culturele victimologie’ begrijpen, en hier via hun onderzoek en andere activiteiten invulling aan geven. De uiteindelijke antwoorden liepen uiteen en omvatten onder andere onderwerpen zoals de manier waarop slachtoffers zelf invulling geven aan en omgaan met hun slachtofferervaringen, en hoe andere partijen omgaan met deze manier van invulling geven, waarbij oordelen over de geloofwaardigheid van het verhaal van het slachtoffer een belangrijke rol spelen. Het geven van een stem aan de toch vaak niet gehoorde slachtoffers en het analyseren van hun narratieven bleek wel een vaak terugkerend onderwerp.
Ook spraken we over de grenzen en limieten van het concept ‘culturele victimologie’, waarbij ook het punt werd gemaakt dat het definiëren van grenzen tussen wetenschapsgebieden lang niet altijd even wenselijk is, maar ook dat victimologie mogelijk te antropocentrisch is.
Al met al was het een zeer leerzame ochtend die smaakt naar meer. Zodoende bestaat er ook het voornemen om binnenkort een vervolgbijeenkomst te organiseren. Academici die geïnteresseerd zijn in deelname aan deze vervolgbijeenkomst worden uitgenodigd om contact op te nemen met Dr Ilse Ras: i.a.ras@law.leidenuniv.nl.